De eurozone is een soort Hotel California: uitchecken kan, maar verlaten niet

Met de heffing op spaargeld van gewone Cyprioten heeft de trojka van het IMF, de ECB en de Europese Commissie zich volledig vergaloppeerd, zegt UBS-hoofdeconoom Paul Donovan. ‘Het systeemrisico wordt alleen maar groter.’

Paul Donovan is een Brit, reist tien maanden per jaar de wereld over (‘maar mijn belasting betaal ik in Londen’) en is niet bepaald een fan van de eurozone. In 1996 voorspelde hij al dat de monetaire unie niet zou werken. Een unie van zes landen achtte hij toen het maximaal haalbare — al was België als zesde land nog een twijfelgeval. De verschillen tussen de Europese economieën zijn simpelweg te groot voor een goede, functionerende unie, zegt de econoom.

Op bezoek in Amsterdam kijkt hij met onthutsing terug op een week van chaos rond de gebeurtenissen in Cyprus. ‘De eurozone is al verre van ideaal, maar het eerste voorstel om spaarders te laten meebetalen is werkelijk een van de allerslechtste beslissingen die genomen zijn.’

Waarom bent u daar zo negatief over?

‘Omdat dit erop neerkomt dat een euro op de bank in Cyprus minder waard is dan een euro in Nederland. En dan ontstaat er een bankrun­. Kijk naar Northern Rock. Er ontstond in 2007 een run op die bank, terwijl alle tegoeden waren gegarandeerd door de Bank of England, die onbeperkt geld kan bijdrukken. Toch stonden mensen uren in de rij om hun spaargeld op te halen. Want als het om spaargeld gaat, gedragen mensen zich irrationeel.’

‘De grens van € 100.000 is gegarandeerd. Daarboven loop je risico, maar dat weet de spaarder. Door aan de garantie te gaan morrelen, ontstaat er systeemrisico. Wat zou een spaarder in Spanje doen als hij twijfelt aan zijn bank en weet dat zijn spaartegoed tot € 100.000 niet gegarandeerd is? De kans dat het in andere landen fout gaat, wordt nu groter.’

Hoe gevaarlijk is een bankrun?

‘It can kill monetary unions. Tsjecho-Slowakije, Oostenrijk-Hongarije, de Sovjet-Unie. Dat waren allemaal monetaire unies die uiteenvielen nadat er een bankrun ontstond. Toen Tsjechië en Slowakije wilden gaan scheiden, namen de Slowaken massaal geld op en brachten dat in koffers naar Tsjechië omdat verwacht werd dat de banken en de economie daar sterker waren. De grenzen zijn toen gesloten. Een bankrun kan de dood van een monetaire unie betekenen. En van de euro.’

Is Cyprus dan het einde van de eurozone?

‘Een exit zou een ramp zijn. Als een onherroepelijke monetaire unie toch te herroepen is, is er ook geen unie. Dan is het gewoon een vastgestelde wisselkoers. Maar ik verwacht niet dat Cyprus uit de eurozone stapt. Die kans is nog steeds minder dan 5%. Een exit kost ze alleen in het eerste jaar al 40% van het bbp. Dat is veel meer dan wat Griekenland de voorbije jaren te verduren heeft gekregen, en dat is alleen nog maar het eerste jaar. Een nieuwe valuta is voor een uittredend land ook geen oplossing: wie vertrouwt die munt en verstrekt handelsfinanciering? In een dergelijke omgeving krijg je revoluties. De eurozone is een soort Hotel California: you can check out any time you like but you can never leave.’

Wat moet er nu gebeuren?

‘Er moet een geloofwaardig plan komen voor de banken. De Europese Centrale Bank zou eindelijk een lender of last resort moeten worden. Maar door Cyprus is er juist weer verdeeldheid binnen Europa en lijkt de ECB als lender of last resort weer vertraging op te lopen. Een monetaire unie zonder politieke unie en een lender of last resort, dat werk niet. Dat is een van de weeffouten van de gehele eurozone.’

‘Kijk naar Zwitserland in 1840. Er waren toen 36 valuta’s in dat land. Ieder kanton had zijn eigen munt. Daar hebben ze een confederatie gesmeed. Iedereen moest wat macht inleveren. Maar in de eurozone heeft ieder land nog zijn eigen koning op de achterkant van de munt.’

Wat is de impact van Cyprus?

‘Bij UBS hebben we een negatieve visie op de eurozone. De monetaire unie werkt niet, de banken werken niet en de arbeidsmarkt is moeizaam en moet worden hervormd. Dan pas kunnen de consumenten weer gaan besteden. Cyprus heeft op korte termijn geen grote invloed, maar het gaat wel weer langer duren om de structurele obstakels voor groei op lange termijn aan te pakken. Er is weer divergentie in Europa, terwijl er convergentie nodig is.’

‘Banken moeten hun balansen versterken en hun buffers versterken. In de Verenigde Staten is dat gelukt, maar duurde dit vier jaar. En dat land heeft een werkende monetaire unie. Dus zelfs als de situatie “normaliseert”, is dat een lang proces. De komende vier tot vijf jaar verwachten we niet veel van de eurozone. Want alles hangt met elkaar samen: de mensen gaan pas meer consumeren als de banken weer geld gaan uitlenen en die kunnen dat slechts doen wanneer de buffers zijn versterkt en dan pas kan de economie weer groeien.’

Tot slot nog eenmaal de spaarheffing: wat dacht u toen u dat hoorde?

‘Ik kon het gewoon niet geloven. Ik ben het kantoor van een collega binnengewandeld, en die was ook helemaal perplex. Bij andere banken was dat volgens mij niet anders. We kunnen de beslissing niet begrijpen. Een student economie zou nog zien dat dit een totaal verkeerd signaal is. Zelfs de waarnemend gouverneur van Australië, aan de andere kant van de wereld, heeft de heffing bekritiseerd. Dit was zo overduidelijk dom. En geloof me, zoveel handel is er niet tussen Cyprus en Australië.’

getagged:bankwezen, Crisis, cyprus, de rij, ECB Europese Centrale Bank, Europese Commissie, IMF, internationale economie, Interview, Kredietcrisis, paul donovan, toezicht/waakhonden, trojka